Etykiety produktów chemicznych – oznakowanie opakowań – projekt i aktualizacje etykiet
Wszystkie substancje chemiczne zaklasyfikowane jako niebezpieczne powinny mieć właściwie oznaczone opakowanie czy etykietę produktową. Etykieta ma za zadanie ostrzegać o zagrożeniach związanych ze stosowaniem produktu oraz informować o sposobie bezpiecznego użytkowania.
Informacje o tego typu działaniach znajdziecie w licznych rozporządzeniach Ministra Zdrowia. GHS, czyli Globalny Zharmonizowany System Klasyfikacji i Oznakowania Chemikaliów. Mówiąc językiem laika, etykiety GHS są używane na całym świecie do uniwersalnej klasyfikacji potencjalnie niebezpiecznych chemikaliów.
Pomyśl o GHS jako o języku zrozumiałym dla każdego. System ten ma na celu ochronę ludzi, którzy mają kontakt z tymi chemikaliami. Jest to sposób komunikowania się między różnymi językami, dzięki czemu każdy może zinterpretować to, z jakimi potencjalnie niebezpiecznymi materiałami pracuje.
Obejmuje wymagania dotyczące informowania o danym zagrożeniu w postaci odpowiednio zaprojektowanych etykiet ostrzegawczych i kart charakterystyki. Obecnie system jest wykorzystywany jako fundament dla opracowywania międzynarodowych i krajowych regulacji w zakresie transportu materiałów chemicznych. Na podstawie GHS powstało rozporządzenie CLP, które uzupełnia również rozporządzenie REACH. Obowiązuje bezpośrednio, bez potrzeby implementacji do prawa polskiego.
W związku z powyższym projekt etykiety czy jej aktualizacja powinna spełniać wymagania określone rozporządzeniem CLP i być kompatybilna z kartą charakterystyki produktu. Bardzo ważne jest zaprojektowanie poprawnych etykiet, aby ostrzec klienta przed niebezpieczeństwem, a także zachować profesjonalne podejście do zarządzania chemikaliami. W tym celu oznakowanie towarów i opakowań powinno obejmować między innymi ujednolicone przepisami piktogramy.
Przykładowe rodzaje zagrożeń w substancjach chemicznych dla:
– zdrowia np. toksyczność, działania żrące lub drażniące, rakotwórczość itd.,
– fizyczne między innymi wybuchowe, łatwopalne, utleniające,
– oraz zagrożenia dla środowiska, ostre i przewlekłe zagrożenie dla środowiska wodnego czy dla warstwy ozonowej.
PROJEKT ETYKIET GHS
Projekt etykiety GHS opiera się na sześciu zasadach, które maksymalizują łatwość ich zrozumienia.
1. Identyfikator produktu
Identyfikator to faktycznie używana substancja chemiczna lub produkt. Identyfikator ten znajduje się zawsze po prawej stronie informacji producenta. Nie zawsze jest dokładnie identyfikowany z nazwy. Czasami zamiast tego używa się kodu lub numeru partii. Bez względu na to, jak produkt zostanie zidentyfikowany, ta sama identyfikacja będzie konsekwentnie stosowana na etykiecie i w karcie charakterystyki.
2. Informacje o producencie
Informacje o producencie obejmują szczegółowe informacje o tym, kto wyprodukował substancję chemiczną, takie jak nazwa firmy i jej dane kontaktowe. W razie zmiany danych należy uaktualnić wszystkie etykiety produktowe.
3. Ostrzeżenia
„Słowo ostrzegawcze” wyjaśnia, jak niebezpieczna jest ta substancja chemiczna. Hasła ostrzegawcze na etykiecie są zawsze pogrubione, aby zmaksymalizować widoczność. Poziom ryzyka waha się od „Ostrzeżenie” do „Niebezpieczeństwo”, w zależności od stopnia zagrożenia substancją chemiczną.
4. Piktogramy wskazujące rodzaj zagrożenia (znaki ostrzegawcze)
Znane również jako „symbole GHS”, te piktogramy służą do identyfikacji niebezpiecznych produktów, ich poziomu ryzyka i zagrożeń, jakie mogą stwarzać. Symbole te umieszczone w projekcie etykiety mają być łatwe do zrozumienia, a ich rozmiar sprawiać, że będą łatwe do odczytania. Na przykład płomień wskazuje, że substancja chemiczna jest łatwopalna, a wykrzyknik oznacza, że jest toksyczna dla ludzi. Zawsze rozpoznawalny symbol czaszki oznacza szczególnie toksyczne substancje.
5. Zwroty wskazujące środki ostrożności (zwroty P)
Oświadczenia dotyczące środków ostrożności istnieją w celu zapewnienia informacji dotyczących bezpieczeństwa każdemu, kto ma do czynienia z tymi chemikaliami. Wymagania dotyczące przechowywania, metody usuwania, techniki pierwszej pomocy i inne niezbędne ostrzeżenia są zawarte w tej części etykiety. Stwierdzenia te używają kodu P i znajdują się również w arkuszu danych substancji chemicznej.
6. Zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia (zwroty H)
Zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia wyjaśniają, co chemikalia mogą zrobić i co czyni je niebezpiecznymi. Podobnie jak zwroty wskazujące środki ostrożności, zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia używają kodu H i znajdują się na karcie danych.
Etykiety GHS są ważnym narzędziem bezpieczeństwa zaprojektowanym w celu ochrony ludzi na całym świecie przed obchodzeniem się z niebezpiecznymi substancjami, których w pełni nie rozumieją. Dzieląc wszystko na uniwersalny system, z rozpoznawalnymi symbolami i jasnymi informacjami. System etykietowania GHS jest dobrym przykładem tego, jak właściwy projekt etykiet może sprawić, że etykiety te staną się czymś więcej niż tylko narzędziem marketingowym.
Na terenie Unii Europejskiej system GHS został wprowadzony na mocy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) 1272/2008 w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin (CLP) i zaczął obowiązywać od 1 grudnia 2010 r. dla substancji i od 1 czerwca 2015 r. dla mieszanin.
Oznacza to, że każdy producent, importer lub dalszy użytkownik został zobowiązany do aktualizacji oznaczeń na etykietach i kartach charakterystyk swoich produktów według aktualnie obowiązujących norm.
GHS etykiety produktów powinny być przygotowane w języku urzędowym państwa członkowskiego, w którym substancja lub mieszanina zostaje wprowadzona do obrotu. Dostawca dodatkowo może umieścić na etykiecie produktu większa liczbę języków, pod warunkiem, że podane informacje będą takie same. Wszystkie zmiany należy systematycznie uaktualniać w projektach etykiet. Jeżeli substancja lub mieszanina zaklasyfikowana jest jako stwarzająca zagrożenie, musi posiadać na etykiecie stałe elementy, których treść spójna jest z informacjami zawartymi w karcie charakterystyki.
Innymi kryteriami przy projektowaniu czy aktualizowaniu etykiet jest to, że powinny one odróżniać się od tła opakowania, a ich wielkość i odstępy między znakami mają umożliwiać ich swobodne odczytanie. Natomiast typ i rozmiar czcionki nie został określony prawnie, co oznacza, że pozostaje to w inicjatywie producenta.
Dodatkowo etykiety powinny być trwale przytwierdzone do co najmniej jednej powierzchni opakowania, zawierającego daną substancję lub mieszaninę.
W projekcie etykiety piktogram określający rodzaj zagrożenia ma mieć kształt kwadratu ustawionego na wierzchołku z czarnym symbolem na białym tle i czerwonym obramowaniem. Ponadto każdy z piktogramów powinien zajmować przynajmniej jedną piętnastą ujednoliconej etykiety, z zastrzeżeniem, że nie może być mniejszy niż 1cm2. Nieprzestrzeganie tych ustaleń będzie skutkowało aktualizacją etykiet produktowych.
Projekty etykiet powinny także zawierać odpowiednie informacje uzupełniające (zwroty EUH), jeśli dana substancja lub mieszanina została zaklasyfikowana jako niebezpieczna ze względu na jej właściwości fizyczne lub zdrowotne.
UFI, OŚRODKI ZATRUĆ – POISON CENTRES
KOD UFI – niepowtarzalny identyfikator postaci czynnej (UFI cod, Unique Formula Identifier).
Kod UFI to 16-znakowy kod alfanumeryczny, który będzie wymagany na projektach etykiet niebezpiecznych mieszanin. UFI jest tworzony na podstawie numeru VAT firmy (lub „klucza firmowego”, jeśli nie ma numeru VAT) oraz numeru receptury specyficznego dla mieszaniny.
Firmy mogą wybrać takie samo UFI dla mieszanin, które są takie same, ale mają różne nazwy, lub mogą wybrać wiele UFI dla wielu produktów o tym samym składzie.
Kod UFI musi być następnie wydrukowany na etykiecie mieszaniny. Kod UFI zostaje przekazany w ramach zgłaszania informacji zgodnie z załącznikiem VII, aby można było łatwo znaleźć informacje w przypadku zatrucia.
PIKTOGRAMY CLP
Piktogramy CLP dla zagrożeń fizykochemicznych.
Piktogramy CLP dla zagrożeń dla zdrowia.
Piktogramy CLP dla zagrożeń dla środowiska.
ZWROTY H, P oraz EUH
ROZMIESZCZENIE INFORMACJI NA ETYKIECIE PRODUKTU CHEMICZNEGO
Piktogramy określające rodzaj zagrożenia, hasło ostrzegawcze, zwroty określające zagrożenie i zwroty określające środki ostrożności na projekcie etykiety muszą być umieszczone razem.
Grupy zwrotów określających zagrożenie (zwroty H) i grupy zwrotów określających środki ostrożności (zwroty P), umieszcza się na projekcie etykiet razem według języków.
Informacje uzupełniające umieszcza się razem z innymi elementami etykiety.
Poza zastosowaniem w piktogramach określających rodzaj zagrożenia, kolor może być stosowany w innych częściach etykiety w celu spełnienia specjalnych wymagań dotyczących oznakowania.
WIELKOŚĆ PIKTOGRAMÓW NA ETYKIECIE
Każdy piktogram zajmuje co najmniej jedną piętnastą minimalnej powierzchni etykiety przeznaczonej na umieszczenie informacji wymaganych w art. 17. Rozp. 1272/2008 (obligatoryjne zapisy: piktogramy, hasło, zwroty H, zwroty P). Minimalna powierzchnia każdego piktogramu wskazującego rodzaj zagrożenia nie może być mniejsza niż 1 cm2 (100 mm2).
MINIMALNE WYMIARY ETYKIET I PIKTOGRAMÓW WEDŁUG ROZPORZĄDZENIA 1272/2008 CLP
Wymiary piktogramu dotyczą samego piktogramu, a nie wirtualnego kwadratu, w którym się znajduje.
| Pojemność opakowania | Wymiary etykiety(w milimetrach) | Wymiary każdego piktogramu (w milimetrach) | |
| Nie przekraczająca 3 l: | W miarę możliwości co najmniej 52 × 74 | Nie mniej niż 10 × 10W miarę możliwości co najmniej16× 16 | |
| Większa niż 3 l, ale nie przekraczająca 50 l: | Co najmniej 74 × 105 | Co najmniej 23 × 23 | |
| Większa niż 50 l, ale nie przekraczająca 500 l: | Co najmniej 105 × 148 | Co najmniej 32 × 32 | |
| Większa niż 500 l: | Co najmniej 148 × 210 | Co najmniej 46 × 46 |
POLE ETYKIETY
Piktogramy określające rodzaj zagrożenia, hasło ostrzegawcze, zwroty określające zagrożenie i zwroty określające środki ostrożności są na projekcie etykiety umieszczone razem.
KOLOR I UKŁAD ETYKIETY
Kolor i układ każdej etykiety projektuje się w taki sposób, by piktogramy określające rodzaj zagrożenia były wyraźnie widoczne. Należy zapewnić wyraźną widoczność piktogramu oraz jego tła.
Elementy w projekcie etykiety muszą być łatwo czytelne.
Zaleca się umieszczenie pełnych zdań razem w jednym wierszu, jeżeli jest to możliwe. Rozmiar czcionki i odstępy między znakami muszą być wystarczająco duże i proporcjonalne w stosunku do wymiarów etykiety.
Dokładny rozmiar czcionki, tekstu, haseł ostrzegawczych, zwrotów wskazujących rodzaj zagrożenia, zwrotów wskazujących środki ostrożności i wszelkich informacji uzupełniających nie został szczegółowo określony w tekście prawnym. Określenie rozmiaru czcionki zapewniającego łatwość odczytu pozostawiono do decyzji producenta opakowań substancji chemicznych i mieszanin.
Jako odniesienie można jednak wykorzystać minimalny rozmiar czcionki wynoszący 1,2 mm (wysokość tekstu). Do dostawcy należy decyzja o ewentualnym zwiększeniu rozmiaru czcionki w przypadku większych opakowań i etykiet o większych wymiarach lub o zachowaniu mniej więcej takiego samego rozmiaru dla wszystkich objętości opakowań i wymiarów etykiet.
